در بیماری سرطان، سلولهای بدن به صورت غیرقابل کنترل تقسیم می شوند و رشد می کنند و اغلب به بافتهای اطراف گسترش پیدا می کنند. سرطان بعد از گسترش در اندامهای اصلی، اعصاب یا رگهای خونی و ایجاد تداخل در عملکرد آنها، باعث مرگ فرد می شود. اما آیا تا به حال از خودتون پرسیده اید که سرطان چطور شروع می شود و گسترش می یابد؟
معمولاً سلولهای جدید از طریق رشد و تقسیم به وجود می آیند. سلولهای بیش از حد پیر یا آسیب دیده می میرند و سلول های جدید جایگزین آنها می شوند. سرطان، روند تخریب و تجدید سلول را دچار اختلال می کند. در نتیجه، سلولهای جدید رشد غیرطبیعی دارند و سلولهای قدیمی در صورتیکه باید از بین بروند، به زندگی خود ادامه می دهند. سلولهای جدید نیز با اینکه بدن به آنها نیاز ندارد، تشکیل می شوند. این سلولهای اضافی می توانند به صورت غیرقابل کنترل تقسیم شوند، تومور تشکیل دهند و رشد کنند.
در این مقاله از پزشک لاین، نگاه کلی به روند شروع سرطان و علائم آن پرداخته ایم. اگر سوال و یا نیاز به راهنمایی پزشکان متخصص دارید، از بخش مشاوره پزشکی با بهترین پزشکان ما به صورت آنلاین گفتگو کنید.
سرطان چطور شروع می شود ؟
سرطان یک بیماری ژنتیکی است؛ زیرا به دلیل تغییر در ژن های سلولی که وظیفه ی عملکرد سلول ها را برعهده دارند، در نحوه ی رشد و تقسیم سلولها رخ می دهد. این تغییرات ژنتیکی می تواند از والدین فرد به ارث برسد.
همچنین، این تغییرات ممکن است به دلیل اشتباهات ژنتیکی ایجاد شود که هنگام تقسیم سلول ها یا قرارگرفتن در معرض سموم محیطی به DNA سلول آسیب می رساند. هنگامی که در ژن سلولی جهش پیدا شود یا نسخه های اضافی از آن وجود داشته باشد، می تواند باعث بروز سرطان شود. این ژنهای غیرطبیعی که «انکوژن» نامیده می شوند، باعث ایجاد سرطان می شوند. آنکوژن ها باعث رشد غیرقابل کنترل سلول ها می شوند که همین رشد غیر قابل کنترل سلولها باعث بروز سرطان و تومور می شود. تغییر در ژن های سرکوبگر تومور، که پیشرفت سلولها را محدود می کنند، باعث تحریک رشد تومورهای سرطانی می شوند.
تشکیل تومور
در بسیاری از موارد، تومورها توده های جامد از بافت غیر طبیعی هستند. برخی از سرطان ها در خون تشکیل می شوند و باعث ایجاد تومورهای جامد نمی شود. تفاوتهای زیادی بین سلولهای سرطانی و سلولهای طبیعی وجود دارد. این تفاوت ها به سلول های سرطانی اجازه می دهد که تومورهایی ایجاد کنند که می توانند به اندامها آسیب برسانند و در نهایت باعث مرگ فرد شوند. برخلاف سلولهای سالم و معمولی، سلولهای سرطانی در صورت بالغ شدن رشد نمی کنند؛ بلکه با سرعت غیر قابل کنترل رشد می کنند و تقسیم می شوند .
همچنین، سلول های سرطانی می توانند در سیستم ایمنی بدون علامت بمانند، این باعث می شود که به طور معمول سلول های اصلی بدن از بین بروند یا به آن ها آسیب وارد شود. بعلاوه، سلولهای سرطانی گاهی اوقات می توانند روی سلولهای سالم، رگهای خونی و مولکولهایی که وظیفه ی تغذیه ی تومورها را بر عهده دارند، تاثیر بگذارند. به عنوان مثال، سلولهای سرطانی می توانند سلولهای طبیعی را برای تأمین اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز تومور تولید کنند. این رگهای خونی جدید مواد دفعی سلولها را از بین می برند.
تومور سرطانی ممکن است در خون یا سیستم لنفاوی شکسته شوند و در سراسر بدن حرکت کنند و باعث ایجاد تومورهای جدید در مکان های مختلف شوند. گاهی اوقات، تومورهای بدخیم نیز پس از درمان دوباره رشد می کنند.
سلول های سرطانی یا تومورهایی که در اندام ها یا جریان خون موجود هستند، باعث ایجاد اختلال در عملکرد اندام ها می شوند. این سلولهای سرطانی ممکن است که مانع از اکسیژن رسانی و انتقال مواد مغذی به سلولها شوند و باعث تجمع مواد زائد در بدن شوند. اگر سرطان به حدی شدید شود که عملکرد اندام های حیاتی را مختل کند، باعث مرگ می شود. در بخش زیر با انواع سرطان ها آشنا خواهید شد:
سرطان های دستگاه گوارش: در اثر مشکلات مربوط به انسداد دستگاه گوارش یا عفونت رخ می دهند.
سرطانهای ریه: که می توانند به علت متلاشی شدن سلولهای ریه، عفونت یا کمبود اکسیژن بوجود آیند و درنهایت باعث مرگ فرد شوند.
سرطان های استخوان: افزایش سطح کلسیم خون باعث کاهش توانایی بدن در مبارزه با عفونت، توقف خونریزی و اکسیژن رسانی به بافت ها می شود.
سرطان های کبد: سلولهای سرطانی به علت تجمع مواد شیمیایی در بدن و سموم منجر به مرگ می شوند.
سرطان های خون: باعث آسیب به رگ های خونی و خونریزی غیرقابل کنترل می شود.
تومورهای خوش خیم
بعضی از تومورها خوش خیم یا غیرسرطانی هستند. تومورهای خوش خیم می توانند بسیار بزرگ باشند، اما معمولاً گسترش پیدا نمی کنند. بیشتر تومورهای خوش خیم پس از برداشتن یا تخریب دوباره رشد نمی کنند و بیشتر آنها باعث مرگ فرد نمی شوند. هرچند، تومورهای مغزی گاهی اوقات می توانند باعث مرگ فرد شوند.
همچنین، تومورها می توانند بدخیم یا سرطانی باشند. تومورهای سرطانی به بافتهای اطراف حمله می کنند و روی عملکرد اندام ها تاثیر می گذارند.
مراحل و علائم اولیه سرطان
اگر فرد زود تحت درمان قرار بگیرد، مراحل اولیه سرطان معمولاً علائم شدیدی ایجاد نمی کند و باعث مرگ فرد نمی شود. با این حال، اگر سرطان درمان نشود، علائم شدیدی بروز پیدا می کنند و احتمال مرگ و میر بیشتر می شود.
مراحل اولیه ی سرطان
در بخشهای زیر به جزئیات بیشتر درباره ی مراحل اولیه سرطان می پردازیم.
مرحله 0
سرطان ها یا تومورها در قسمتی از بدن وجود دارند که در آن تکامل پیدا کردند. این یعنی که به قسمتهای دیگر بدن گسترش پیدا نکردند. این مرحله معمولاً با برداشتن تومور یا سلولهای سرطانی درمان می شود.
مرحله ی 1
سرطان ها یا تومورهای مرحله 1 کوچک هستند و در بافت های اطراف قرار ندارند. همچنین؛ آنها به سایر قسمتهای بدن یا سیستم لنفاوی گسترش پیدا می کنند. افراد مبتلا به سرطان در مرحله 0 یا 1 ممکن است هیچ علائمی را مشاهده نکنند برخی از علائم این مراحل عبارتند از:
- توده های غیر طبیعی، برجستگی، سفتی یا تورم؛
- تغییرات پوستی، مانند خال، خارش، فرورفتگی، تغییر رنگ، تیره شدن پوست، التهاب؛
- سرفه یا گرفتگی صدا که بهبود پیدا نمی کند؛
- ترشح یا تغییرات غیر طبیعی نوک سینه یا دستگاه تناسلی؛
- مشکل یا درد هنگام ادرار کردن؛
- خون در ادرار یا مدفوع؛
- کبودی بدون علت؛
- مشکلات روده؛
- درد شکم؛
- تهوع و استفراغ؛
- کاهش اشتها؛
- مشکل در خوردن یا بلعیدن؛
- سوزش معده یا سوء هاضمه که بهبود پیدا نمی کند؛
- خستگی غیر قابل توضیح و شدید که بهبود پیدا نمی کند؛
- تب یا تعریق بی علت؛
- خونریزی، درد، یا بی حسی در دهان یا لب ها؛
- سردرد و تشنج؛
- تغییرات بینایی و شنوایی؛
- لکه های سفید یا قرمز روی زبان یا دهان؛
- زخم هایی که بهبود پیدا نمی کنند؛
- زردی پوست و چشم ها؛
- کاهش یا افزایش وزن بدون دلیل.
مرحله بعدی سرطان
در بخش های زیر به بررسی جزئیات بیشتر در مورد مراحل بدی سرطان می پردازیم.
مراحل 2 و 3
سرطان ها و تومورهای مرحله 2 و 3 بزرگتر هستند و در بافت های اطراف رشد کردند. همچنین، سرطان ها ممکن است به سایر قسمت های بدن یا سیستم لنفاوی گسترش پیدا کنند.
مرحله 4
به مرحله 4 سرطان، مرحله ی متاستاتیک یا پیشرفته می گویند. در این مرحله، سرطان ها یا تومورها به سایر قسمت های بدن گسترش پیدا می کنند. افراد با توجه به نوع و محل سرطان، با علائم مختلفی مواجه می شوند. هیچ فردی نمی تواند این را پیش بینی کند که در پایان زندگی اش چه اتفاقی می اُفتد؟ دوره ی آخر زندگی چه مدت خواهد بود؟ فرد می میرد یا زنده می ماند؟
بعضی از افراد خیلی سریع بر اثر سرطان جان خود را از دست می دهد، مخصوصاً اگر بیماری غیرمنتظره ای داشته باشند یا سرطانشان شدید شده باشد. برخی از افراد ممکن است که سالها با این بیماری درگیر باشند و زنده بمانند. با این حال، رشد و گسترش سلول سرطانی روی عملکرد اندام های مختلف بر وظایف سلولهای بدن تاثیر می گذارد. سرطان در این مرحله می تواند باعث بروز علائم زیر شود:
- خستگی و ضعف شدید؛
- کاهش توانایی در تمرکز و تفکر؛
- کاهش علاقه به چیزهایی که فرد قبلاً از انجام آنها لذت برده است؛
- کاهش وزن؛
- مشکل در خوردن و بلعیدن؛
- نیاز به کمک در بیشتر انجام فعالیت ها؛
- نیاز به خواب یا استراحت بیشتر؛
- کاهش تمایل به ارتباط با افرادی که به ملاقات وی میروند؛
- افتادگی لب ها؛
- صحبت کردن در مورد وقایعی که به افراد حاضر ربطی ندارد؛
- افزایش اضطراب، تنهایی، بی قراری یا ترس شبانه؛
- تغییر در ضربان قلب، مانند کاهش ضربان قلب، نامنظمی یا تسریع ضربان قلب؛
- کاهش فشار خون.
وقتی سرطان شدت پیدا می کند، فرد ممکن است که با علائم زیر مواجه شود:
- نفس نفس زدن، تنفس همراه با صدا؛
- پوستی به رنگ مایل به آبی، تیرگی پوست، به خصوص در دست ها و پاها؛
- تنفس آرام، گاهی اوقات با مکث طولانی به مدت 10-30 ثانیه؛
- کاهش ادرار؛
- حرکات غیر ارادی تکراری؛
- خشکی دهان و لب ها؛
- از دست دادن کنترل روده و مثانه؛
- توهم یا خواب مرگ خودش و افرادی که مرده اند؛
- سردرگمی درباره مکان، زمان و هویت افراد اطرافشان؛
- تمایل کمتر به واکنش به محرک های خارجی مانند صدا، لمس؛
- کاهش توانایی در گفتار یا شنیدن؛
- تاری دید؛
- مشکل در بستن پلک ها؛
وقتی فرد تسلیم سرطان می شود، با علائم زیر مواجه می شود:
- نبض متوقف می شود؛
- روده یا مثانه به طور غیرقابل کنترل تخلیه می شود؛
- قادر به حرکت دادن چشم هایش نیست؛
- مردمک بزرگ می شود؛
- تنفس متوقف می شود؛
- فشار خون فرد قابل تشخیص نیست.
توجه به این نکته حائز اهمیت است که این علائم باتوجه به نوع سرطانی که فرد به آن مبتلا شده و اندامهایی که سرطان روی عملکرد آنها تاثیر گذاشته، متفاوت است.
